|
Open Letter from Vera Rich, June 30,
2005
Dear friends – writers and lovers of Belarusian
literature,
As some of you may be aware, there is currently a
project to produce a CD of Belarusian literature in translation, to be
produced under the auspices of UNESCO, with some kind of participation
from the Janka Kupala library in Minsk.
Unfortunately, this will
not, in my opinion, give an adequate representation of Belarusian
literature, and although I have done my best at "damage limitation", what
seems to be a quite arbitrary time-limit has been imposed, and, alas, I
can do no more. I am writing, therefore, not so much to apologize (for I
have done all that was in my power – to the neglect of other work and
commitments!) but to try to explain the situation.
Although I have
been translating Belarusian literature for almost 50 years, and am – I
think – fairly well known to Belarusian literary circles, I first learned
of this project (in a somewhat roundabout manner) only in late April,
2005.
I immediately tried to find out what was happening, and why I
had not been informed (particularly since the person compiling the CD had
been in touch with me on a number of occasions over the past few
years).
In the course of the next few weeks, I discovered the
following:
1) The project was planned at least a year ago, at which
time the Belarusian embassy in London was informed of it. However the
letter containing this information was apparently put aside and
ignored/forgotten.
2) The person who worked at the Janka Kupala
Library who was supposed to be compiling the CD failed to return from a
visit to Vilnia earlier this year, having apparently done little or no
work on it.
3) The task of compiling it was then given to Svetlana
Skomorokhova (NB She prefers to spell her name in Russian) who was at that
time busy completing her Candidate"s dissertation. In the avtoreferat of
her dissertation she wrote that the CD would be published in June 2005
(the original deadline). When I asked about this, she said that she had
given this date only as a formality, for the sake of appearances, and in
the full expectation that she would be allowed more time.
4) Later,
however, she informed me that the UNESCO office in Moscow insisted that
she should keep to the deadline of 21 June, or else pay a fine.
5)
I approached Jim Dingley, the head of the Anglo-Belarusian Society, an
organization devoted to the promulgation of Belarusian culture in
anglophone circles. He contacted Uladzimier Shchasny – head of Belarusian
delegation in UNESCO… Shortly after this, Miss Skomorkhova reported that
she had been given an extension of two weeks.
6) It appeared that
the material she has acquired so far consists of translations done in the
USSR, from Russian intermediate versions, by persons of no literary
talents in English. They are accordingly of low quality, and abound in
errors… and simply not a worthy representation of the beauty and subtlety
of the originals.
7) It was impractical for me to get to Belarus to
find out more just at this time. However, I was able to meet her over the
weekend of 11-12 June. During this meeting, she told me that the idea of
the CD is to include "everything available"… prose and verse. She said she
wanted to include my translations from Like Water Like Fire! (ISBN:
0048910414), and The Images Swarm Free (and even some from Poems on
Liberty [full
PDF]). She also wanted to use my preface from Like Water Like Fire
(suitably updated) as preface to the CD. I suggested that she should also
include some of my translations which have been published in various
literary magazines, and also various other high-quality translations which
had been published by the Anglo-Belarusian Society – including Fr
Alexander Nadson"s translations of the Lives of St Euphrosyne and St Cyril
of Turau, Dr Shirin Akiner"s translations of Sakrat Janovic"s Miniatures,
etc. This she appeared keen to do, and has been in touch with Jim Dingley
about this.
8) However, she insisted that there was no way we could
get an extension of time. After I returned from Vilnia, I sent her all
easily accessible translations (i.e., material I had on file in my
computer), and she e-mailed me the proofs of the poems from Like Water
Like Fire to check. (This is a matter of some 300 pages of poetry, and
checking them is a major task.) It was not only a matter of checking for
typographic errors – some poems needed emending because of changes in the
English language in the past 30 years – e.g., "gay" which used to be an
appropriate rendering of "viasoly" now means "homosexual."
9)
Moreover, in the course of checking the proofs, I realized that since my
translations were first published, a number of the poems had been
substantially emended by the authors. In certain cases, extra lines had
been added (Viarcinski"s "Every Fourth One" is now more than three times
the original length!). I realized I needed to check every poem against the
Belarusian text that will be used in the CD, even with the classics, since
in some cases (e.g., Bahdanovic), there are differences between the
versions which were given me in the 1960s and those published in the past
few years.
On 20 June I received some of the Belarusian texts (down
to the letter H (Latin Alphabet). The rest were promised for next day, but
never arrived.
10) Since my translations preserve – as far as
humanly possible – the rhythm and rhyme scheme of the originals, emending
these translations is not a matter of a few minutes. I continued to urge
Miss Skomorokhova to press for more time. She said, however, that the
UNESCO office in Moscow was now insisting on a deadline of 1 July for the
delivery of all texts to them. During the next few days, she informed by
e-mail that Shchasny was now talking of an edition of only 200 copies of
the CD which will be "non-commercial"… and that a better version could be
done later… Later, this became 50 copies now ("to satisfy UNESCO") and an
improved version in September… However, I cannot help fearing that he was
saying this simply to calm her down. Moreover, I do not know what he meant
by "non-commercial" - but if he meant free distribution to university
libraries etc… then those are surely precisely the kind of recipients who
should not be sent inadequate versions. However, if Shchasny"s two-stage
scenario really is going to be implemented – then it seems evident to me
that the 1 July deadline was entirely arbitrary…
11) I have done
what I can… But my time and strength are limited… and as the deadline
approaches, I realise that I have not been sent the proofs of certain
authors from Like Water Like Fire, which may simply be an oversight (but
could just possibly involve considerations of "Political
correctness"!)
12) As far as my own reputation is concerned, I am
not particularly eager to have my work published in conjunction with the
shoddy products of the Soviet era. However, for the sake of Belarusian
literature, I felt, and indeed feel, that it is important that the CD
should contain at least some work of reasonable quality.
And, in
particular, I have tried to take into account the emendations that poets
themselves have introduced into their work – or, in the case of the
classics, to work with the texts which current scholarship considers the
most authentic.
Time, however – an artificially imposed
time-constraint – has defeated me…
I have done what I could…
Forgive me that I could do no more…
Chaj Zhyvie
Bielarus!
Vera Rich
London 30.vi.2005 |
Адкрыты ліст ад Веры Рыч, 30-га чэрвеня 2005
году.
Дарагія сябры – пісьменьнікі й аматары беларускае
літаратуры.
Хтосьці з вас магчыма ведае пра існаваньне праекту
стварэньня кампакт-дыску беларускай літаратуры ў перакладзе [на ангельскую
мову], які мае быць выпушчаны ў рамках праграмы ЮНЭСКА з удзелам
бібліятэкі імя Янкі Купалы ў Менску.
На жаль, гэты праект ня
дасьць, на маю думку, адпаведнай рэпрэзэнтацыі беларускай літаратуры, і
хаця я зрабіла ўсё магчымае ў для абмежаваньні ўчыненай шкоды, але з-за
адмыслова навязанага абмежаваньня часу я не магу зрабіць нігога больш.
Таму я пішу ня столькі выбачыцца (хоць я й зрабіла ўсё, што было ў маіх
сілах і нават занядбала іншую працу і абавязкі!), але паспрабаваць
вытлумачыць сытуацыю.
Хоць я й перакладала беларускую літаратуру
амаль 50 гадоў і зьяўляюся, як я думаю, досыць добра ведамай у беларускім
літаратурным коле асобай, але пра існаваньне гэтага праекту даведалася
зусім выпадкова толькі напрыканцы красавіка 2005 году.
Я адразу-ж
паспрабавала даведацца, што адбываецца і чаму мяне не праінфармавалі (гэта
асабліва цікава, бо асоба якая займалася складаньнем кампакт-дыску
кантактавала са мной па шэрагу розных падзеяў на працягу апошніх некалькі
гадоў).
Цягам наступных некалькі тыдняў я даведалася пра
наступнае:
1) Праект быў заплянаваны прынамсі год таму, ужо тады
беларуская амбасада ў Лёндане была праінфармаваная пра гэта. Аднак ліст з
гэтай інфармацыяй быў адкладзены ў бок і праігнараваны/забыты.
2)
Асоба якая працавала у бібліятэцы імя Янкі Купалы і якая павінна была
скласьці кампакт-дыск ня здолела вярнуцца зь Вільні раней і, відавочна,
амаль нічога не зрабіла.
3) Складаньне была даручанае Сьвятлане
Скамарохавай (калі ласка, заўважце, што яна аддае перавагу каб яе імя
пісалі па-расейску - Скоморохова, Skomorokhova), якая ў той час была занятая сканчэньнем
сваей кандыдацкай дысэртацыі. У сваім аўтарэфэраце яна напісала, што
кампакт-дыск будзе апублікаваны ў чэрвені 2005 (першапачатковы тэрмін).
Калі я спыталася пра гэта, яна адказала што яна ўпісала гэтую дату як
фармальнасьць, дзеля захаваньня іміджу таго, што ўсё ідзе па пляне, і што
яна чакае, што ёй дадуць больш часу.
4) Пазьней, аднак, яна
паведаміла мне, што офіс ЮНЭСКА ў Маскве настойвае на тым, каб яна
прытрымлівалася першапачатковага тэрміну, 21-га чэрвеня, ці заплаціла
штраф.
5) Я навязала лучнасьць з Джымам Дынглі (Jim Dingley),
кіраўніком Ангельска-беларускага таварыства, арганізацыі зарыентаваную на
знаёмства англамоўных колаў зь беларускай культурай. Ён скантактаваўся з
Уладзімерам Шчасным, кіраўніком беларускай дэлегацыі ў ЮНЭСКА. Хутка
пасьля гэтага спадарыня Скоморохова паведаміла, што тэрмін ёй перанесьлі
на два тыдні.
6) Як высьвятлілася, матэрыялы, якія яна на той час
сабрала зьяўляліся перакладамі зробленымі яшчэ ў СССР з расейскага
перакладу і асобамі, якія не валодалі літаратурнымі здольнасьцямі ў
ангельскай мове. Адпаведна, яны былі нізкай якасьці, перанасычаныя
памылкамі і проста ня вартыя таго, каб рэпрэзэнтаваць прыгажосьць і
вытанчанасьць арыгіналаў.
7) Для мяне было немагчымым патрапіць у
Беларусь і даведацца больш у той час. Аднак я здолела сустрэцца зь ёю на
выхадныя 11-га і 12-га чэрвеня. Падчас сустрэчы яна паведаміла мне, што
задума кампакт-дыску зьяўляецца ў тым каб уключыць “усё магчымае”, прозу і
паэзыю. Яна казала, што хацела уключыць мае пераклады з "Like Water Like
Fire!" (“як вада й полымя”, анталёгія беларускай паэзіі па-ангельску,
1971, ISBN: 0048910414). “The Images Swarm Free” (Лёндан 1982) і нават
штосьці зь “Вершаў на Свабоду” [PDF].
Яна таксама хацела выкарыстаць мой уступ з “Like Water Like Fire!” як
уступ для кампакт-дыску. Я прапанавала, каб яна таксама ўключыла некалькі
маіх перакладаў, якія друкаваліся у розных літаратурных часопісах, таксама
як і некалькі іншых высокаякасных перакладаў, якія публікаваліся
Ангельска-беларускім таварыствам – уключаючы пераклад айца Алеся Надсана
“Жыцьця Сьв. Еўфрасіньні і Сьв. Кірылы Тураўскага”, пераклад “Мініяютураў”
Сакрата Яновіча доктарам Шырын Акінэр і інш. Як выглядала яна была
вельмі захавочаная гэта зрабіць і дзеля гэтага навязала лучнасьць з Джымам
Дынглі.
8) Аднак яна настойвала на тым, што ёй ніякім спосабам не
ўдасца атрымаць адтэрміноўку. Пасьля майго вяртаньня зь Вільні я выслала
ёй лёгка даступныя пераклады (напрыклад, матэрыялы якія я мела у сваім
кампутары) і яна імэйлам прыслала на праверку вершы з анталёгіі “Як вада й
полымя”. (Гэта каля 300 бачынаў паэзыі, і праверка іх цяжкая задача).
Гаворка-ж ішла ня толькі пра праверку друкарскіх памылак, але і пра тое,
што асобныя вершы патрабавалі рэдагаваньня з-за зьменаў у ангельскай мове
цягам апошніх трыццаці гадоў – дзеля прыкладу слова “gay”, якое раней мела
сэнс у значэньні “вясёлы”, зараз значыць “гамасэсксуальны”.
9)
Апрача таго, правяраючы тэксты, я зразумела што з часу друку маіх
перакладаў некалькі вершаў былі істотна зьмененыя аўтарамі. У асобных
выпадках дадатковыя радкі былі дабаўленыя (“Кожны чацьвёрты” Вярцінскага
зараз у тры разы большы памерам за першапачатковую даўжыню!) Я зразумела,
што мне патрэбна параўнаць кожны верш, які плянавалася ўключыць у
кампакт-дыск з арыгінальным беларускім варыянтам, нават клясыку, бо ў
асобных выпадках (напрыклад з Багдановічам) ёсьць розьніца паміж тэкстамі
які мне далі ў 60-ыя і тымі якія друкаваліся цягам некалькіх апошніх
гадоў.
20-га чэрвеня я атрымала некалькі беларускіх тэксатаў да
літары “H” (лацінскі альфабэт). Рэшту абяцалі прыслаць назаўтра, але так
ніколі не прыслалі.
10) Паколькі мае пераклады захоўваюць, -
настолькі наколькі гэта ў чалавечйых сілах, - рытм і рытмічную схему
арыгіналу, то выпраўленьне гэтых перакладаў нельга зрабіць за некалькі
хвілінаў. Я працягвала заклікаць спадарыню Скамарохаву прасіць больш часу.
Аднак яна казала, што маскоўскі офіс ЮНЭСКА настойвае на канчатковым
тэрміне першага ліпеня, на які ўсе тэксты павінны былі ім дастаўленыя. На
працягу некалькі наступных дзён яна паведаміла мне імэйлам, што спадар
Шчасны зараз гаворыць аб накладзе ў 200 кампакт-дыскаў, якія будуць
некамэрцыйныя і што лепшая вэрсыя можа быць зробленая пазьней. Пазьней
лічба 200 ператварылася ў 50 асобнікаў, каб “задаволіць ЮНЭСКА” зараз, і
плян на палепшаную вэрсія ў верасьні. Аднак я баюся, што ён так кажа
толькі каб суцешыць яе. Апрача таго я ня ведаю, што ён мае на ўвазе кажучы
пра “некамэрцыйнасьць”. Але калі ён мае на мэце свабоднае распаўсюджваньне
ва ўнівэрсытэцкія бібліятэкі і г.д., тады гэта дакладна той гатунак
спажыўцоў, якім ня можна пасылаць неадэкватныя вэрсіі. Аднак калі
двухэтапны сцэнар Шчаснага сапраўды пабачыць жыцьцё – тады гэта зьявіцца
відавочным для мяне, што канчатковы тэрмін 1-га ліпеня напоўніцу быў
прыцягнуты за вушы.
11) Я зрабіла ўсё, што я магла... Але мой час
і сілы абмежаваныя... І паколькі канчатковы тэрмін набліжаецца я
зразумела, што я не паслала карэктуры пэўных аўтараў з анталёгіі “Як вада
й полымя”, якія магчыма былі-б недаглядам (але маглі-б патэнцыйна уключыць
заўвагі ў “палітычнай карэктнасьці”!)
12) І паколькі размова ідзе
пра маю рэпутацыю, то ў мяне няма асабістага жаданьня, каб мае працы
публікаваліся разам з падробкамі савецкай эпохі. Аднак для карысьці
беларускай літаратуры я адчувала і адчуваю, што вельмі важна, каб
кампакт-дыск утрымліваў у сабе і некалькі якасных прац.
І я
асабліва намагалася прыняць пад увагу тыя зьмены, якія паэты зрабілі самі
ў сваіх творах ці, калі гаворка йдзе пра клясыку, працавала з тэкстамі
якія сучаснае школьніцтва разглядае больш арыгінальным.
Аднак час,
- штучна навязаныя тэрміны, - перамаглі мяне...
Я зрабіла, што я
змагла... Выбачце мне, што я ня здолела зрабіць больш...
Хай жыве
Беларусь!
Вера Рыч
Лёндан, 30.VI.2005
(Пераклад на беларускую мову - Раман Кардонскі. Дробныя праўкі - Уладзімер Каткоўскі)
|
